Winterslaap: welterusten, ik zie je in de lente!

Op deze donkere, druilerige dagen in januari waarin vaccinaties voor velen nog ver weg lijken en de lockdown verlengd is, klinkt het houden van een winterslaap best aantrekkelijk. Door recent onderzoek zijn we mogelijk een klein stapje dichterbij die mogelijkheid.

De winterblues

Het is vandaag de derde maandag van het nieuwe jaar. Ook wel bekend als “Blue Monday”. Het is de dag waarop mensen zich kennelijk het meest treurig, neerslachtig en weemoedig voelen. Dit zou komen omdat de dagen koud en nat zijn. We ons door de feestdagen danig in de schulden hebben gestoken. Vakanties en vrolijke tijden ver weg lijken. En we ons schuldig voelen omdat onze goede voornemens om minder alcohol te drinken, meer te gaan sporten en in de algemene zin een beter mens te worden, alweer zijn verbroken.

Er bestaat zelfs een heuse formule voor dit collectief ervaren gevoel van misère (al zou de optimist dan zeggen: ‘gedeelde smart is halve smart’. En dat zijn wij bij GOEDNIEUWS: optimistisch!):

^{_______________________}

       M x N_a

De W is de maat voor het weer. Hoofdletter D staat voor schulden en kleine letter d voor het maandelijkse salaris. T is voor hoelang geleden de feestdagen waren. De Q representeert hoe goed je jouw voornemens volhoudt. M is je motivatieniveau en N_a  je gevoel om actie te ondernemen. 

Winterslaap, best een goed plan?

Er is veel kritiek op deze formule die de Britse psycholoog Cliff Arnall in 2005 bedacht. Bedacht inderdaad, want het mist elke wetenschappelijke en logische basis. Toch lijken veel mensen zich er tot op zekere hoogte in te herkennen. Je na de feestdagen in een holletje oprollen en pas in de lente wakker worden wanneer de vogeltjes weer vrolijk beginnen te fluiten, klinkt voor velen als muziek in de oren. Een winterslaap houden, is zo’n gek idee nog niet. Door recent onderzoek zijn we mogelijk een klein stapje dichterbij die mogelijkheid.

Zo zijn onderzoekers aan de Universiteit van Alaska Fairbanks iets meer te weten gekomen over de winterslaap bij de Arctische grondeekhoorn en deze inzichten zouden hibernatie – op den duur – bij mensen mogelijk maken.

Een dutje van 8 maanden

De eekhoorns in Europa houden geen echte winterslaap. Ze verzamelen een boel eten, bouwen een gezellig nestje en geven zich over aan een groots snooze feest. Tussendoor knabbelen ze lekker aan hun proviant. Maar hun Arctische neef die in barre omstandigheden moet zien te overleven, ondergaat een diepe, diepe winterslaap die maar liefst 8 maanden duurt. In deze periode legt hij zijn lichaam volledig stil.

Zijn hersentemperatuur daalt tot net boven het vriespunt, zijn hartslag zakt tot ongeveer vijf keer per minuut en hij ademt 1 keer per minuut. Tijdens deze winterslaap eet en drinkt hij bovendien niets. En desondanks verliest de eekhoorn tijdens deze periode nauwelijks spiermassa en loopt hij ook geen cellulaire schade op. Een fascinerend gegeven.

“Ze leven op de meest extreme rand van het bestaan. Ze zijn op sterven na dood en we begrijpen niet helemaal hoe dit werkt”, zegt Sarah Rice, biochemicus aan de University of Alaska Fairbanks. Maar na hun twee-jarige onderzoek hebben ze daar iets meer zicht op.

Zo blijkt dat Arctische grondeekhoorns de voedingsstoffen van hun lichaam recyclen. De onderzoekers zagen dat de spieren langzaam afbraken en bij dit proces komt stikstof vrij. Maar in plaats van dat dit zich ophoopte tot potentieel dodelijke niveaus, ontdekten ze dat de eekhoorn de vrijkomende stikstof omzette in nieuwe moleculen. “De spier werd afgebroken en vervolgens direct gerecycled naar aminozuren”. Met behulp van die aminozuren maken de grondeekhoorns nieuwe eiwitten aan in weefsels zoals longen, nieren en skeletspieren.

De toekomst

Deze eekhoorns zijn veel beter bestand tegen de schade die kan ontstaan als organen niet de nodige bloedstroom en zuurstof krijgen. Deze bevindingen kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de medische geneeskunde van mensen. Denk bijvoorbeeld aan spierverlies bij ouderen, en bedlegerige patiënten. Het biedt daarnaast inzicht bij het behandelen van mensen met traumatische verwondingen. Maar het kan ook astronauten helpen tijdens hun ruimtevaart. En misschien volgt daarna wel een geïnduceerde winterslaap bij ‘aardlingen’ om hun winterblues de baas te worden.

Iets om naar uit te kijken. Vooralsnog moeten we ons laven aan lieflijke plaatjes van slapende eekhoorntjes. Happy Blue Monday, people!

Bron: Science News

Titelfoto door Kinga Cichewicz – Unsplash